Bob Newhart, Comic Icon en Sitcom Star, overlijdt op 94-jarige leeftijd | Vanity Fair

Bob Newhart, alledaagse komiek en ster van twee geliefde sitcoms die zijn naam droegen, overleed donderdag op de leeftijd van 94. Het nieuws werd aangekondigd door Jerry Digney, Newhart's langdurige publicist.

Onder zijn zachtaardige verschijning en gestileerde stotterende bezorging klopte het hart van een van de meest onverwachte en subversieve stemmen in de stand-up comedy. "Een komiek zijn betekent dat je bij het hart anti-autoriteit bent," schreef hij in zijn memoires van 2006, Ik zou dit eigenlijk niet eens moeten doen. "Je probeert de gaten in het systeem bloot te leggen."

Hij zag er niet zo uit. Misschien wel de bepalende stand-up komiek van het Mad Men tijdperk, Newhart's keurige, "buttoned-down" façade verborg een scherpe satirische geest die vraagtekens zette bij de bureaucratie van negen-tot-vijf en zakelijke instellingen. Zoals Gerald Nachman observeerde in zijn boek Seriously Funny: The Rebel Comedians of the 1950s and 1960s, "Hij was niet zo'n snelle radicaal als Mort Sahl, een zenuwachtige botterik als Shelley Berman, een neurotische sulletje als Woody Allen, een hectische grofstoffelijke hipster als Lenny Bruce, een verfijnde observator van sociale manieren zoals [Mike] Nichols en [Elaine] May, een grappenmaker zoals Jonathan Winters en Phyllis Diller. Hij was . . . de klassieke kleine man gevangen in het systeem." Of, zoals Newhart zelf zijn persona ooit beschreef, "de enige verstandige persoon in een compleet krankzinnige wereld."

Vergelijkbaar met Berman was het kenmerk van Newhart monologen die één kant van een gesprek uitbeeldden; een rijinstructeur die zijn leerling begeleidt, een spelfabrikant die het idee van Abner Doubleday voor honkbal afwijst, een persagent die Abraham Lincoln coacht over zijn Gettysburg Address ("Je hebt four-score and seven veranderd naar tachtigzeven? Abe, dat moet aanspreken").

In essentie was Newhart zijn eigen rechterhand, gelijk aan acteur en tegenspeler, met het publiek dat de ongehoorde dialoog invult. "Wat ik zeg is niet per se grappig," legde hij uit in een NPR-interview uit 2014. "Het is wat je niet hoort dat grappig is, en het publiek vult dat in. Het veronderstelt een bepaalde intelligentie van het publiek, en ik denk dat ze dat waarderen."

Hij werd geboren als George Robert Newhart in Oak Park, Illinois, op 5 september 1929. Newhart behaalde zijn bachelordiploma in management en werkte als accountant in Chicago. Maar zijn hart lag er niet in. Stel je deze negen-tot-vijf kantoorganger voor—iemand zoals Jack Lemmon's C.C. Baxter in The Apartment—die op de bij speelde met een lokaal theater en een voorliefde had voor comedy? Zoals Newhart iconisch uitdrukte in zijn klassieke comedy-routines, ik denk dat het iets als dit zou gaan...

Om de verveling van zijn werkdag te verlichten, belde Newhart naar Ed Gallagher, een vriend die in de reclamewereld werkte, waarbij ze improviseren met karakters en comedy-acts. Ze bundelden uiteindelijk hun krachten en namen ze op voor uitzending op de radio. De inzendingen werden goed ontvangen, maar de twee stopten hun bijproject toen ze zich realiseerden dat ze geld verloren.

Toen zijn partner een baan in New York accepteerde, bleef Newhart materiaal schrijven met de aspiratie om een comedy-schrijver te worden. Ondertussen nam hij deeltijdwerk aan en solliciteerde hij naar een baan in de radio. Een uitvoering van Abe Lincoln tegen Madison Avenue op de lokale Emmy Awards leidde tot werk bij een ochtend TV-show waar Newhart komische opluchting bood met straatinterviews. Zijn grote doorbraak kwam in 1959, toen een lokale radio-ster, Don Sorkin, op wiens show Newhart voor het eerst Abe Lincoln uitvoerde, hem aanbeval bij een vriend bij Warner Bros. Records.

Newhart's eerste album, The Button-Down Mind of Bob Newhart, verkocht meer dan één miljoen exemplaren. In 1961 won het een Grammy Award voor Best Album of the Year, een primeur voor een comedy album, en Newhart won ook voor Best New Artist, de enige keer dat een komiek zo geëerd was. In 2006 werd het album opgenomen in het National Recording Registry van de Library of Congress.

Het fenomenale succes van het album, zei Newhart in een interview uit 2002, katapulteerde hem naar de top van de stand-up, ook al was het opnemen van het live album de eerste keer dat Newhart zijn materiaal uitvoerde voor een nachtclubpubliek. (Het kostte zijn manager naar verluidt vijf maanden om een locatie te vinden—de Tidelands Club in het Tideland Motor Inn in Houston—die een onbekende komiek zou boeken). "In één jaar, ging ik van een man-on-the-street-show naar zes Ed Sullivan shows," zei Newhart.

Newhart's eerste stap in de televisie was The Bob Newhart Show, een variété-serie uit 1961 die één seizoen duurde maar werd bekroond met een Emmy en een Peabody Award.

"Ik had het waarschijnlijk nooit moeten doen," zei hij in een interview met Huffington Post in 2015. "Ik was nog niet ervaren genoeg. Ik deed elke week een monoloog . . . en ik dacht dat ik niet de kwaliteit kon handhaven die ik had bereikt op het platenalbum. En ze zetten me in sketches, waar ik niet zo goed in was."

He parlayed his recording and nightclub success into appearances on variety and talk shows. He guest-hosted The Tonight Show during the Johnny Carson era almost 90 times.

In 1972, The Bob Newhart Show, a sitcom produced by MTM Enterprises, producers of The Mary Tyler Moore Show, premiered. Newhart starred as Chicago psychologist Robert Hartley, a role that took full advantage of his ability to mine laughs just by listening. Unlike All in the Family, the series rarely tackled the social issues of the day; its humor was primarily character and situational driven. Suzanne Pleschette co-starred as his wife, Emily. At Newhart’s insistence, the couple had no children—he didn’t want to play the hapless or dopey sitcom dad. In the show’s later years, writers submitted a script in which the couple had a baby. Newhart responded by complimenting the writing but then asked, “Who are you going to get to play Bob?”

The show ran for six seasons. In its second year, it was part of CBS’s Saturday night programming block, arguably the greatest lineup in television history: All in the Family, M*A*S*H, The Mary Tyler Moore Show, The Bob Newhart Show, and The Carol Burnett Show.

Newhart jokingly revealed the formula for sitcom success to The Huffington Post: “Get great writing and a great cast, and take all the credit yourself.”