Hoe Ötzi de IJsman echt zijn tatoeages kreeg

Een onconventioneel experiment heeft gaten geslagen in een populaire aanname over de tatoeages van Ötzi de IJsman.

Het ongeveer 5.200 jaar oude lichaam van Ötzi, dat in 1991 deels geconserveerd en van nature gemummificeerd werd gevonden in de Italiaanse Alpen, bevat 61 tatoeages - zwarte lijnen en kruisen op zijn linker pols, onderste benen, onderrug en borst. Een gangbaar maar ongetest idee is dat houtskoolas in de huid werd gewreven na insnijdingen gemaakt met een scherp stenen gereedschap, resulterend in de oudste bekende tatoeages ter wereld (SN: 1/13/16).

"Onze studie toont aan dat de afgelopen 30 jaar van conventionele wijsheid over hoe de IJsman werd getatoeëerd, onjuist is," zegt archeoloog Aaron Deter-Wolf van de Tennessee Division of Archaeology in Nashville.

Tatoeage-experimenten en een overzicht van wereldwijde tatoeagepraktijken in traditionele samenlevingen geven aan dat een handgereedschap, een enkelvoudige punt met pigment op de punt, werd gebruikt om dicht op elkaar liggende gaten in de huid van Ötzi te prikken, rapporteren Deter-Wolf en collega's op 13 maart in het European Journal of Archaeology. Deze "hand-poke" tattoo techniek is gerapporteerd sinds het midden van de 19e eeuw in niet-geïndustrialiseerde culturen over het grootste deel van de wereld, waaronder uur de thuisregio van Ötzi in Centraal-Europa.

Voor de nieuwe studie werkte Deter-Wolf samen met vier professionele tatoeëerders die zich specialiseren in traditionele, niet-elektrische technieken. Met de hulp van zijn collega's tatoeëerde een van die tatoeëerders - Danny Riday van The Temple Tattoo in Tamahere, Nieuw-Zeeland - een van zijn benen met acht identieke lijnontwerpen met behulp van acht gereedschappen en vier traditionele technieken.

De gereedschappen waren gemaakt van dierenbot, obsidiaan, koper, een zwijnen tusk en een stalen naald. Tattoo-technieken bestonden uit handpoking; het tikken van een handvat dat vastzit aan een botpunt of een botkam met een houten instrument zodat met pigment bedekte punten de huid doorboorden; het inplakken van pigment in de huid na snijwonden met een obsidiaan mes; en het gebruik van een naald om een met pigment geïnfuseerde draad door de buitenste laag van de huid te trekken.

Professionele tatoeëerder en studie medeauteur Danny Riday bood zijn been aan als canvas om verschillende traditionele tattoo technieken uit te proberen in het team doel om uit te vinden hoe Otzi zijn tattoos kreeg. Gereedschappen en benaderingen die werden gebruikt om de tatoeages te maken, bestonden uit: (bovenste rij, van links naar rechts) hand tikken op het handvat van een botpunt, handpoking een koperen priem, het snijden van de huid met een obsidiaan mes, en het trekken van pigment-geïnfuseerde draad door de huid met een bot naald; (onderste rij, van links naar rechts) hand tikken op een zwijnen slagtand kam, handpoking een stalen naald, handpoking een botpunt, en handpoking een obsidiaan schilfer.

De onderzoekers vergeleken vervolgens microscopische afbeeldingen van Riday's tattoo's nadat ze zes maanden waren genezen met ultraviolette en hoge resolutie digitale beelden van de tatoeages van de IJsman.

Tatoeages gemaakt met verschillende gereedschappen en technieken vertoonden onderscheidende fysieke kenmerken, zegt Deter-Wolf. Maar opvallend is dat de lichaamsmarkeringen van Ötzi 1 tot 3 millimeter breed zijn en stippling, afgeronde uiteinden en onregelmatige pigment lekkage langs hun randen kennen - allemaal kenmerken van handpoking met een botpunt of koperen priem.

Hoewel het nieuwe rapport met absolute zekerheid niet kan bepalen hoe Ötzi zijn tatoeages kreeg, geven de onderzoekers "uitgebreide en aannemelijke verklaringen" ter ondersteuning van handpoking, zegt Marco Samadelli, hoofd van het laboratorium voor de conservering van menselijke resten aan het Instituut voor Mummie Studies aan Eurac Research in Bolzano, Italië. Samadelli leidde de conservering van de overblijfselen van IJsman van 1998 tot 2021.

Een botpriem gevonden onder de bezittingen van Ötzi heeft een punt dat mogelijk scherp genoeg is voor gebruik bij het tatoeëren, evenals een eindpunt van zijn koker, zegt Deter-Wolf. Deze vondsten moeten nog worden onderzocht op schade in verband met tatoeage of pigmentresten.