Een veelvoorkomend keukengereedschap zou kunnen helpen bij het behoud van koala's.

Bekend om hun pluizige oren, ronde gezichten en grote zwarte neuzen, brengen koala's het grootste deel van hun tijd slapend door in de canopies van eucalyptusbossen. Hun voorliefde voor hoog zitten en heel weinig bewegen maakt deze Australische iconen moeilijk te traceren. Maar dat zou binnenkort kunnen veranderen dankzij een nieuwe techniek die de verblijfplaats van koala's kan 'ruiken'.

De methode, beschreven op 13 oktober in het Journal of Applied Ecology, vangt DNA op dat rondzweeft in de natuurlijke omgeving van de buideldieren met behulp van filters gemaakt van kaasdoek, een gaasachtige stof die vaak in keukens te vinden is.

Bevestigd tussen twee roestvrijstalen platen werden de kaasdoekfilters getest op 26 locaties in vier natuurgebieden in Queensland, Australië. Elke locatie kreeg twee filters - een geplaatst op ongeveer 1,5 meter boven de grond met een ventilator die mechanisch lucht aantrok, en een andere dichter bij de grond om eventuele puin op te vangen.

Na een paar dagen haalden onderzoekers de filters op en analyseerden het genetisch materiaal dat erin was opgevangen. Tot hun vreugde identificeerden de wetenschappers koala-DNA en ook DNA van elf andere soorten die bekend zijn in het gebied, waaronder moeraswallaby's (Wallabia bicolor) en ringstaartbuidelratten (Pseudocheirus occidentalis).

Populaties koala's (Phascolarctos cinereus) zijn de laatste jaren drastisch afgenomen door de vele bosbranden en ziekten. In 2022 verklaarde de Australische overheid dat koala's in sommige delen van het land bedreigd zijn. Conservatie-inspanningen hebben vertrouwd op geavanceerde instrumenten, waaronder warmtebeeld drones en akoestische opnemers om koala's op te sporen. De nieuwe DNA-sampler is goedkoper en vereist minder technische vaardigheden om te bedienen, zeggen de onderzoekers.

"Het is heel eenvoudig," zegt evolutionair bioloog Celine Frere van de Universiteit van Queensland in Brisbane, Australië. "Het idee is om burgers, particuliere grondeigenaren en schoolstudenten erop uit te sturen en de filters te gebruiken."

Het werk voegt nog een ander instrument toe dat wetenschappers kunnen gebruiken om omgevings-DNA, of eDNA, op te sporen. Andere onderzoekers hebben de lucht in dierentuinen en bossen gezogen, vegetatie afgenomen en zelfs de filters van luchtkwaliteitscontrolestations afgezocht naar eDNA.

"Sommig werk in dit specifieke onderzoek zijn echt belangrijke eerste stappen," zegt ecoloog Matthew Barnes van de Texas Tech University in Lubbock. Het experiment vond plaats in een ongecontroleerde omgeving, waar veel onzekerheid is - en een risico dat sterke wind of regen de resultaten zou kunnen beïnvloeden. "Het feit dat ze toch enig succes hadden is echt bemoedigend," zegt Barnes.

Frere en haar team werken nu aan het opbouwen van een bibliotheek met genetische gegevens voor verschillende soorten, "zodat we een referentie hebben die ons in staat stelt om eDNA op volle kracht te gebruiken," zegt ze.